De historische indeling van het Fryske boerehiem kan ons goed helpen bij het verhogen van de biodiversiteit op het erf. Zo is er altijd sprake van een voor, zij- en achtererf. Het voorerf heeft vooral een sierfunctie, aan de zijkant bevinden zich de nutsfuncties (moestuin, boomgaard) en op het achtererf bevindt zich het bedrijfsgedeelte, dat qua beplanting logisch overgaat in het omringende landschap, veelal met inheemse soorten.
Waar is deze poster voor bedoeld?
De poster Bioferskaat op it Fryske boerehiem: “Sa kin dat!” is bedoeld ter inspiratie om de biodiversiteit te bevorderen en sluit aan bij de structuurvisie van de Provinsje Fryslân ‘Grutsk op ‘e romte’.
Het voorerf heeft van oudsher een sierfunctie.
Voorerf
- Is er plaats voor een of meer solitaire sierbomen in het gazon? Denk eens aan een rode beuk (status luxe), een goudes of een walnoot. Deze bomen moeten echt de ruimte krijgen, dus houd dan rekening met een plantafstand van 10 tot 15 meter!
- Is er ruimte voor laanbomen langs de oprit? Houd dan rekening met een onderlinge afstand van 7-10 meter. De boomkruinen mogen elkaar raken! Denk bij de hoogte van het opsnoeien aan het verkeer wat er onderdoor moet kunnen!
- Vanouds staan leibomen aan de zonzijde van de gevel als ‘natuurlijk zonnescherm’. Deze bomen kleden het voorhuis mooi aan. In Friesland is de Friese Linde een veelgebruikte leiboom. Probeer de bomen een losse kandelaarvorm te geven, streekeigen voor Friesland!
- Hebt u ruimte voorjaarsbloeiers/stinzenplanten? Plant dan deze bol- en knolgewassen aan, want van de vroege bloei profiteren tal van wilde bijen en hommels. Laat het loof van de planten lange tijd staan en maai dit loof pas in juni. Dit zorgt voor een vitale vegetatie.
- Waarvoor kiest u als erfafscheiding aan de voorzijde? In waterrijke gebieden zien we vaak sloten. Deze kan op bepaalde plekken verbreed worden, zodat er een poel of natuurvriendelijke oever ontstaat. Op veel andere plekken zijn knipheggen een fraaie erfafscheiding. Kies de soort heg die past bij de streek.
Zij-erf
- Langs de lange (wind-)zijde van het erf, kunt u kiezen voor een dichte windsingel (bomen met struikenonderlaag) of een bomenrij, bestaande uit forse laanbomen. De keuze is o.a. afhankelijk van de beschikbare ruimte die u hebt. Een windsingel geeft de meeste winst voor de biodiversiteit. Meer informatie over de aanleg van een houtwal of een elzensingel is hier te vinden.
- Als u er ruimte voor hebt, is een boomgaardje of zijn enkele losse fruitbomen zeker aan te bevelen. Ze geven schaduw, prachtige bloei en heerlijk fruit. Plant ze op een onderlinge afstand van tenminste 7 meter! In Friesland zijn halfstamfruitbomen (eerste vertakking onder 1,8 m.) streekeigen in plaats van hoogstamfruitbomen. Kies voor oude rassen en bomen met een sterk groeiende onderstam die flink groot kunnen worden. Het combineren van een boomgaard met een heg/hout- of windsingel geeft een grotere meerwaarde voor de biodiversiteit.
- Denk bij al deze beplanting ook aan het plaatsen van nestkasten en vleermuiskasten!
Case
Erfontwerp
Een echtpaar uit de buurt van Heerenveen wil een nieuwe boerderij en potstal bouwen. Zij willen daar graag een mooi erf bij aanleggen. Gerrit Tuinstra van Landschapsbeheer Friesland heeft deze opdracht als LAP-adviseur aangenomen.
Achtererf
- Afhankelijk van de beschikbare ruimte kunnen hier een vogelbosje met veel besdragende soorten (denk aan: vlier, meidoorn, sleedoorn, liguster, kardinaalsmuts en gelderse roos (op zandgrond)), een paar knotbomen of een struweelhaag voor flinke biodiversiteitswinst zorgen. Bedenk bij de keuze van soorten altijd aan de functie voor vogels. Doornige bessenstruiken, zoals meidoorn en sleedoorn bieden voedsel en nestgelegenheid aan tal van zangvogels.
- Snoeihout kan op het achtererf verwerkt worden in een takkenril, een ideale schuilplek voor vogels, insecten en kleine zoogdieren.
- Is er nog plek voor een kruidenrijke/bloemrijke vegetatie? Kunnen bijvoorbeeld de wallichamen langs de sleufsilo’s nog ingezaaid worden met een kruidenrijk zaadmengsel? Dit is ideaal voor insecten!
- Het creëren van ruigteplekjes, welke niet of pas laat in het jaar gemaaid wordt voor insecten. Denk aan slootkanten in combinatie met oeverplanten als kattenstaart, gele lis, wilgenroosje en koninginnekruid.
- Een drinkpoel voor het vee op de grens van het erf en het weiland biedt ruimte aan bijvoorbeeld kikkers, padden en salamanders. Zorg hier ook voor modderige plekken waar zwaluwen hun nestmateriaal kunnen verzamelen!