Op excursie bij Peter Oosterhof

Intensief boeren door te extensiveren. Peter Oosterhof werkt door allereerst te kijken naar zijn koeien, zijn omgeving en zijn grondsoorten. Wat is dan nodig, in samenhang met de natuur? ‘Alles moet kloppen’.
20 Boeren, vanuit twee studiegroepen, gingen onlangs op excursie naar Foxwolde. Daar heeft boer Peter ons van alles laten zien en geïnspireerd. We hebben op verschillende delen de bodem bekeken en hij heeft ons zijn saladebuffet voor de koeien laten zien. Allemaal verschillende soorten kruidenrijke graslanden die uitgebalanceerde voeding bieden.
Bij elk perceel gaf hij uitleg over hoe, wat, resultaat en vervolg. Daarna gingen we nog de stal in en zo kregen we een volledige blik op zijn bedrijf. Hieronder een korte foto-impressie.

Maatregel akkervogelrijk boerenland uitgelicht: Randenbeheer

Op onze poster Akkervogelrijk boerenland zijn verschillende beheersmaatregelen opgenomen. Maar hoe pas je die nu toe? Afhankelijk van het seizoen en de omstandigheden lichten we af en toe een maatregel uit. Deze keer is dat maatregel 1: Randenbeheer.

Bij veel boeren is de eerste snede inmiddels gemaaid. Op meerdere plekken in Friesland kun je zien dat er langs de slootkant randen van ca. 5 meter is blijven staan. Binnen het agrarisch natuur- en landschapsbeheer zijn dit jaar vanuit klimaat en water beheerpakketten afgesloten voor het randenbeheer. Hierbij wordt een strook van 5 meter langs de sloot niet bemest en pas na 15 juni gemaaid. Het is aantrekkelijk om bij het maaien de slootkant mee te maaien, maar juist op de overgang van water naar land zie je een grotere diversiteit aan planten en dieren. Bloeiende oeverplanten als kattenstaart en harig wilgenroosje bieden voedsel aan insecten en daarmee libellen en vogels. En eenden als de kuifeend maken in mei hun nest in de beschutte oeverzone. Daarbij geldt dat een bredere rand meer voordeel oplevert dan een smalle rand. Maar alleen al het laten staan van de oevervegetatie in de eerste meter naast de sloot kan voor de biodiversiteit al heel wat opleveren.

In de akkerbouw zorgt een kruidenrijke rand langs de sloot, of het aanleggen van een akkerrand voor dekking en voedsel aan akkervogels als de gele kwikstaart, fazanten en patrijzengezinnen. Een voordeel van akkerranden is dat plaagbestrijdende insecten zoals loopkevers, spinnen, sluipwespen en zweefvliegen voedsel en dekking vinden in de akkerrand en zich van daaruit over het perceel kunnen verspreiden en bijdragen aan de natuurlijke plaagbestrijding van bladluizen en andere plaaginsecten. Het versterken van de groenblauwe dooradering op het bedrijf en in het omliggende landschap heeft daarmee ook een potentieel effect op het versterken van de natuurlijke plaagbestrijding, waarmee het gebruik van pesticiden verminderd kan worden. Kies bij voorkeur voor meerjarige akkerranden, zodat insecten in de akkerrand kunnen overwinteren en de akkerrand in de herfst en winter ook voedsel biedt voor akkervogels.

Mini cursus Biologisch Boeren

Terugblik mini cursus biologisch boeren, nieuwe ronde?

In samenwerking met Feriening Biologyske Boeren Fryslân (FBBF) hebben we een mini cursus Biologisch boeren georganiseerd. De cursus bestond uit twee avonden, een theorie-avond en een praktijkavond.

1e avond: Bedrijfseconomische cijfers

Bij de eerste avond gaf Kees Water een presentatie over de bedrijfseconomische cijfers achter het biologisch boeren. Wat komt er allemaal bij kijken, met welke cijfers moet je rekenen en wat is het verhaal achter de cijfers? Een belangrijk onderdeel dus als je als boer zit te denken aan omschakelen.

2e avond: Excursie biodynamisch bedrijf

Sytse Gerritsma nam ons in de tweede avond mee op zijn bedrijf in Elahuizen. Hoe is hij ooit begonnen en waarom wilde hij het op de manier doen zoals hij het nu doet? Sytse gelooft in de kracht van eenvoud en de natuur maximaal uit te dagen door de harmonie te vinden met de natuur.

Voor herhaling vatbaar

Er was flink animo voor de cursus, dus wat ons betreft voor herhaling vatbaar. Ken je iemand voor wie een mini cursus Biologisch boeren ook interessant kan zijn of wil je zelf deelnemen? Bij genoeg aanmeldingen willen we in het najaar nog een keer de cursus organiseren!

Hoe bescherm je als boer weidevogels en andere dieren?

Aeres MBO Leeuwarden heeft in samenwerking met Van Hall Larenstein voor de Landbouwdeal Fryslân (natuurinclusieve landbouw in het onderwijs) divers lesmateriaal ontwikkeld voor haar studenten. In deze kennisclip leer je over de werking van een wildredder, warmtecamera en drones. Met deze technieken kunnen op verschillende manieren weidevogels worden beschermd.

Een aantal tips van Gouden Grutto-prijswinnaar Bote de Boer:

  1. Maai altijd van binnen naar buiten. Op deze manier hebben vogels en dieren de kans om te vluchten naar een veiliger plek, zoals de slootwal of een buurperceel
  2. Pas de snelheid aan. Rij max. 5 km/u tijdens het maaien, zodat (jonge) vogels en (jonge) dieren op tijd kunnen wegkomen.
  3. Gebruik een wildredder. Zo’n ‘verklikker’ geeft een signaal af, wanneer de trekker te dicht bij een vogel of dier komt. Ook met een warmtecamera (al dan niet m.b.v. drones) kunnen vanzelfsprekend levende vogels of dieren worden getraceerd.

Wil je nog meer weten over maatregelen die jij als boer kunt toepassen om de weidevogel te beschermen? Kijk eens op onze themapagina Weidevogelrijk boerenland, waarvoor onze gelijknamige poster als uitgangspunt diende.

Stavaza Landbouwagenda provinsje Fryslân

Morgen, vrijdag 12 mei, organiseert provinsje Fryslân van 10.00-11.00 uur een gecombineerde live bijeenkomst & webinar over de Friese Landbouwagenda. Vooruitlopend op de voortgangsrapportage die deze zomer verschijnt, praten we u bij over een aantal actuele thema’s.

Locatie

Dit webinar kunt u live bijwonen in de Statenzaal in het provinciehuis in Leeuwarden (uiterlijk 9.45 uur aanwezig) of online volgen via deze link. Het webinar is later ook terug te kijken.

De agenda

De Landbouwagenda is in 2021 opgesteld door de provincie samen met een grote groep Friese belanghebbenden en geïnteresseerden. Het doel is er de komende jaren voor te zorgen dat we in 2030 een grondgebonden, natuurinclusieve en circulaire landbouw hebben die bijdraagt aan het herstel van biodiversiteit en maatschappelijk draagvlak heeft. Het is een dynamische agenda die in het licht van de huidige provinciale en landelijke ontwikkelingen inspeelt op actuele thema’s.

Programma

10.00 uur           Opening door Ingrid van Huizen, opgavemanager Landbouw en voedselproductie a.i. provincie Fryslân

 

10.10 uur           Carla Boonstra van Living Lab Fryslân over de resultaten uit de Landbouwadviespool en hoe deze pool ook de komende jaren een belangrijke pijler voor de agrarische sector kan zijn.

 

10.25 uur           Pieter van der Valk, agrarisch ondernemer uit Ferwâlde over Agricycling. Agricycling is een coöperatieve landbouworganisatie met als doel mineralen uit reststromen te benutten. Welke impuls kan deze coöperatie aan de Friese agrarische propositie geven?

 

10.40 uur           Emiel Elferink, lector Duurzaam bodembeheer bij Hogeschool Van Hall Larenstein over of het water- en bodemsysteem sturend gaat zijn voor de inrichting van Nederland.

 

10.55 uur           Afronding en gelegenheid voor vragen

Wat is je doel met kruidenrijk grasland en hoe bereik je dit?

Anne Jansma gaf eind april een presentatie over kruidenrijk grasland binnen één van onze studiegroepen. Wanneer je aan de slag gaat met kruidenrijk grasland, moet je eerst bepalen wat je doel is. Wil je bijvoorbeeld meer richting biodiversiteit kijken of juist naar het agro-functionele aspect?

Biodiversiteit

Ga je aan de slag met kruidenrijk grasland vanuit biodiversiteit, dan is je doel om met kruidenrijk grasland een hogere diversiteit aan planten, insecten en vogels te realiseren. Extensief kruidenrijk grasland bestaat uit inheemse kruiden en grassen en een open en gevarieerde vegetatiestructuur dat zich op een natuurlijke manier ontwikkeld. Dit resulteert in een geschikt biotoop voor weidevogels en hun kuikens. Extensief kruidenrijk grasland wordt alleen bemest met vaste mest en pas na 15 juni gemaaid.

Het grote voordeel voor weidevogels is dat het voedselaanbod van met name grote insecten hoger is, en dat daarnaast de bereikbaarheid van insecten beter is. Een open vegetatiestructuur is hierbij van belang.

Er zijn hierbij drie sturingsmechanismen waarmee je dit kunt bereiken:

  • Bemesting (hierbij let je op de hoeveelheid en het tijdstip)
  • Waterpeil
  • Beweiding

Agro-functioneel

Ga je aan de slag met kruidenrijk grasland vanuit het agro-functionele aspect, dan richt je je op o.a. het verbeteren van de bodemstructuur en bodemleven, gewasproductie, droogteresistentie, stikstofbinding, voederwaarde en koegezondheid. Agro-functioneel/productief kruidenrijk grasland wordt gerealiseerd door het inzaaien van een productief kruidenrijk mengsel met merendeels veredelde grassen, kruiden en vlinderbloemigen.

Maar hoe houd je de productieve kruiden erin? Vaak zie je dat de kruiden naar een aantal jaren weer verdwijnen. Deels omdat er tweejarige soorten die in het mengsel zitten, en deels omdat de kruiden zich niet kunnen handhaven. Een aantal kruiden zal ook zaad moeten zetten om zich vervolgens weer opnieuw te kunnen vestigen in de zode. Het af en toe laten bloeien en zaad zetten van kruiden kan hierbij helpen. Ook zal de stikstofbemesting aangepast moeten worden. Bij dit soort mengsels wordt geadviseerd om geen kunstmest te gebruiken om de stikstofbinding van de klavers optimaal te benutten. Qua productie en voederwaarde doen deze mengsels niet onder voor Engels raaigrasland met name in droge jaren.

In potentie is er een positief effect van een aantal kruiden op de koegezondheid. Echter, hoeveel kruiden heb je nodig in het rantsoen om dit effect te zien? Dat bepaalde kruiden effect hebben op de koegezondheid, emissies en melksamenstelling is bekend uit literatuur, maar hoeveel moeten de koeien daarvan eten om dit gewenste effect te krijgen? Doe je een klein hoekje in je land, dan zal dat waarschijnlijk niet veel effect hebben. Hier wordt momenteel onderzoek gedaan door Van Hall Larenstein i.s.m. o.a. de WUR op de Dairy Campus in het project Biodiverse melk.

Realiseren kruidenrijk grasland

Voor het realiseren van een kruidenrijk grasland zijn er een viertal punten waar je rekening mee moet houden.

  1. Mengsel keuze
    • Er zijn veel mengsels op de markt. O.a. Nutriherb van Barenbrug, Megaseeds kruidenmix van Visscher Holland, Multilife 14 en 16 van DSV, Pure Graze, Fieldstar Graskruidenmix, etc. Soorten die vaak goed aan slaan en ook enigszins stand kunnen houden zijn smalle weegbree, klavers en karwij.
    • Engels raaigras is met name onder hoge bemestinggiften competitief ten opzichte van klavers en kruiden. Houd hiermee rekening bij de keuze van het mengsel of pas het management aan wat betreft de bemesting.
  2. Perceel keuze
    • Let op de pH (bij voorkeur > 5,2) en voedselrijkdom (NLV, P)
    • Zorg ervoor dat er wordt ingezaaid op een perceel zonder zware onkruiddruk.
  3. Tijdstip van zaaien
    • De voorkeur gaat uit naar zaaien in de periode augustus-september.
  4. Zaaimethode
    • Opnieuw inzaaien is het succesvolst
    • Doorzaai van kruiden in een bestaande zode is lastig, en vaak niet succesvol.
    • Zorg voor een open zode door management of machinekeuze (strokenfrees).

Beheer kruidenrijk grasland

Hoe beheer je het kruidenrijk grasland na het inzaaien? Maai na herinzaai een niet te zware snede en bemest dit minder voor een goede vestiging van de kruiden. Pas verder de bemesting aan; hoe intensiever het beheer, hoe lager het aandeel kruiden. Gebruik bij voorkeur geen kunstmest.

Rondleiding

Na de presentatie hebben we nog een rondleiding gehad van Rene Veldman op zijn bedrijf en zijn we het land nog in gegaan om te kijken naar het kruidenrijke gehalte op zijn land.

Het was weer een aangename en leerzame bijeenkomst!

Advies op maat

Ben je benieuwd wat er op jouw land mogelijk is? Neem contact op voor advies op maat!

Film Bodemwinst is volledig te zien via YouTube

De film ‘Bodemwinst 2023’ van Rob Busquet én met een rol voor zeven Friese boeren is nu volledig te zien via internet. De première was op 19 april in Pathé te Leeuwarden in een goed gevulde zaal. De maker wil met de film een inhoudelijke bijdrage leveren aan de toekomst van de landbouw rond het thema ‘Bodem’.

De film is bedoeld als studiemateriaal voor andere boeren en agrarische opleidingen.

Praktijkverhalen van 7 Friese boeren

Zeven Friese melkveehouders, akkerbouwers en tuinders die actief met bodem bezig zijn, vertellen hoe zij aandacht geven aan hun bodem en hoe ze die verder willen ontwikkelen. Op deze praktische verhalen wordt in de film vanuit verschillende optieken gereageerd door deskundigen. Zo ontstaat een toekomstgerichte film met veel kennis, gebaseerd op praktijkverhalen.

Gebruikersrechten

Bodemwinst is vrij beschikbaar voor educatief gebruik.

Niets uit deze film mag worden gekopieerd zonder schriftelijke toestemming van de rechthebbende. Copyright 2023 Rob Busquet Filmproductie.

Terugblik Brûsplakbijeenkomst Greidefûgels en Wetter

Woensdag 12 april van 13.30 – 16.00 organiseerden we samen met Grutsk op ús Greidefûgels in Hilaard, bij boer Coos en Aukje Andreae, een bijeenkomst over dit onderwerp. Coos is een gangbare boer met hart voor de weidevogels. Hij ziet jaarlijks meer broedparen op zijn land, wat is het verhaal hierachter? Hoe lukt het om dit te realiseren?

Voor Grutsk op ús Greidefûgels diende de middag als aftrap van het nieuwe themajaar. De officiële opening werd verricht door gedeputeerde Hoogland, samen met de boer en nazorger Kroese zetten zij een pomp op zonnecollectoren in werking. De provincie heeft dit jaar 60  pompen beschikbaar gesteld aan diverse initiatieven in de provincie om op zoveel mogelijk plekken te proberen een ideale biotoop voor de weidevogel te realiseren.

De sprekers die aan bod kwamen:

Coos Andreae – boer in Hilaard
Coos en zijn vrouw Aukje runnen een moderne melkveehouderij met oog voor landschap en natuur. Samen met vrijwilligers van de lokale vogelwacht steken zij energie in weidevogelbeheer en beleven hier ook veel plezier aan. Coos vertelt over zijn zoektocht om van gangbaar intensief naar meer natuurinclusief te komen. Hoe lukt het dit echtpaar om nu meer voor de biodiversiteit te doen en vanuit welke drive?
Peter Jan Kroese – Vogelwacht Boksum e.o.
Peter Jan is vaste nazorger van Coos en Aukje. Hij vertelt over de weidevogels op de percelen van Coos en Aukje en over de inspanningen die hij en zijn nazorgmaten hiervoor leveren.
Douwe Hoogland – gedeputeerde Provinsje Fryslân
In zijn portefeuille zitten o.a.: Natuur, biodiversiteit, bodem, water en veenweide. Hij vertelt over de waarde die de provinsje Fryslân hecht aan dit thema en haar actie (middels o.a. Grutsk op ús Greidefûgels) hierin.
Anne Jansma – Ecoloog en inhoudelijk specialist bij Living Lab Fryslân
Anne vertelt over het combineren van maatregelen van boeren voor een ideale weidevogelbiotoop. Naast water zijn bijv. de wijze van maaien en bepaalde plant- en kruidensoorten van belang.

Het belang van water

Vogels houden niet van droge gronden. De bodem wordt dan hard, ze kunnen daardoor minder goed voedsel uit de grond halen met hun snavel en bijv. wormen zakken steeds dieper in de bodem weg en worden daarmee onbereikbaar. Door een meer waterrijke omgeving voor de vogels te creëren, kunnen de beestjes goed bij hun voedsel komen en insecten worden dikker en groter. Daarmee zijn ze meer voedzaam en kost het de kuikens weinig energie om insecten te vinden en ze zijn sneller vol.

Naast water is open vegetatie belangrijk, de voedselbereikbaarheid moet goed zijn. Het gaat dus om een combinatie van maatregelen die het succes bepaalt. Zo kijken ook de nazorgers van de Bond van de Friese Vogelwacht hiernaar. Zij bekijken ieder jaar welke aanpak ze gaan toepassen, bij deze boer is te zien op de stippenkaart dat elk jaar het aantal broedparen toeneemt.

Vragen van de aanwezigen

  1. Wat is het beste moment om vaste mest uit te rijden?
    Antwoord: Voor weidevogels zo ver mogelijk in maart. Dan komen de wormen naar boven, dat is ideaal voor de weidevogels. Dit jaar is het uitrijden niet gelukt vanwege de natte bodem.
  2. Kieviten zitten veel op maisland, hoe kan dat?
    Antwoord: De kievit houdt van een open landschap, van zwarte grond. Daar zitten nu nog veel maisstoppels en onkruid, daar houden ze van. Verder zijn daar dan ook loopkevers en spinnen te vinden. Zodra de intensieve grondbewerking start zijn ze weg. Er worden nu verschillende maatregelen uitgeprobeerd, waaronder stukjes land braak laten liggen om de vogels in het land te behouden.
  3. Waardoor is het succes (elk jaar meer broedparen) ontstaan?
    Antwoord: ‘Gewoon’ uitproberen. Eerst uiteraard goed kijken naar de omstandigheden van het betreffende jaar. Het gaat altijd om een combinatie van maatregelen, denk aan kruidenrijk grasland, later maaien etc. Bij deze boer ligt aan de basis van het succes de goede samenwerking met de nazorgers. Ze maken elkaar enthousiast om een zo goed mogelijk resultaat te behalen.

Terugblik met foto’s

 

 

Studiegroepbijeenkomst over Kruidenrijk grasland

Eind maart was er weer een studiegroepbijeenkomst. Dit keer waren ze te gast bij Tjerk en Greet Hof met als thema kruidenrijk grasland en grasland gebruik. Wat kun je er allemaal zelf aan doen om dit te realiseren en waar zitten de uitdagingen?

Gastspreker Peter Takens van Takens kringloopadvies was aanwezig om meer te vertellen over de mogelijkheden voor een kruidenrijk grasland. Met mooi weer aan hun zijde heeft de studiegroep eerst een ronde langs de verschillende percelen van Tjerk gemaakt.

Rondje langs het veld

Wat we zagen is dat grondslag en moment van inzaaien maken dat er grote verschillen zijn te zien in kwaliteit van de kruidenrijke percelen. Tjerk is erg tevreden over de opbrengsten met lage kunstmestgiften. Vooral in droge periodes zie je dit door het grote wortelstelsel van het was blijft groeien. Grote uitdaging is hoe lang kun je de verschillende soorten behouden?

Tips

De ervaring van de groepsgenoten leert dat klaver, smalle weegbree en de grassen overblijven en dat de rest langzaam verdwijnt. Peter Takens geeft als tip: Je kunt het beste massa laten groeien en niet te intensief bemensten. Wanneer de plant bovengronds massa geeft, zijn er onder de grond veel wortels aanwezig. Daarnaast heb je veel fotosynthese, met de suikers die worden gevormd investeert de plant in bodemleven door middel van wortelexudaten. Dit is het lekken van suikers, organische zuren, aminozuren en zelfs antibiotica naar de bodem.

Extensief bouwplan

Na een korte presentatie door Tjerk over de voor- en nadelen van kruidenrijk grasland heeft hij zijn bouwplan uitgelegd. Hij heeft op de percelen op afstand een samenwerking met een akkerbouwer waar hij jaar 1 maïs, jaar 2 aardappelen, jaar 3 t/m 5 kruidenrijk grasland en daaropvolgend weer maïs verbouwd. Dit is een voorbeeld van een extensief bouwplan met optimale organische stof balans.

Als afsluiter van de middag heeft Greet nog een uitleg gegeven over het digitale grasland gebruikskalender die zij heeft ontwikkeld.

Minicursus Biologisch boeren

Aankomende 25 april en 16 mei worden er twee bijeenkomsten georganiseerd door FBBF in samenwerking met Living Lab Fryslân.

FBBF is een groep biologische boeren die zich heeft voorgenomen om te werken aan meer bekendheid over de biologische boerenpraktijk. Behalve consumenten en beleidsmakers, willen we ook gangbare boeren inspireren met de praktische oplossingen die de biologische landbouw kan bieden, voor de boer zelf en voor de kwaliteit van de leefomgeving. FBBF gelooft erin dat veel boeren (in deze tijd van transitie) op zoek zijn naar nieuwe, duurzame mogelijkheden voor inpassing in het eigen bedrijf.

Onze uitnodiging richt zich op belangstellenden, maar vooral ook op mensen die voor het eerst gewoon eens willen komen luisteren, kijken en kennismaken met biologische boeren en de actuele biologische praktijk.

In een mini-cursus van twee avonden willen wij u vertellen wat biologisch in de praktijk betekent.

  • Avondbijeenkomst 1 (theorie): dinsdag 25 april 20:00 uur

    De eerste avond is er een lezing en gesprek met Kees Water (Ekopart) over de biologische principes en de cijfers achter het bedrijf (bedrijfseconomisch en milieutechnisch).

  • Avondbijeenkomst 2 (excursie): dinsdag 16 mei 20:00 uur

    De tweede avond geven we een rondleiding op een biologisch dynamisch melkveebedrijf en wordt verteld door bioboeren wat hun inspireert en waar zij tegenaan lopen.

Het uitgangspunt van FBBF is dat verantwoorde productie van voedsel leidt tot een gewaardeerd product, een gezonde omgeving en minder afhankelijkheid van externe inputs. De bodem speelt hierbij een belangrijke rol. Dit uitgangspunt geldt voor alle boeren, ook al verschillen de bedrijfssystemen en de grondslag.

Met deze avonden proberen we concrete eye-openers te bieden en jouw vragen te kunnen beantwoorden en we gaan met elkaar de dialoog aan. We brengen elkaar vast op ideeën en kunnen zo gezamenlijk een stap zetten naar toekomstbestendige landbouw.

 

Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling: Europa investeert in zijn platteland.