Op onze poster Akkervogelrijk boerenland zijn verschillende beheersmaatregelen opgenomen. Maar hoe pas je die nu toe? Afhankelijk van het seizoen en de omstandigheden lichten we af en toe een maatregel uit. Deze keer is dat maatregel 1: Randenbeheer.

Bij veel boeren is de eerste snede inmiddels gemaaid. Op meerdere plekken in Friesland kun je zien dat er langs de slootkant randen van ca. 5 meter is blijven staan. Binnen het agrarisch natuur- en landschapsbeheer zijn dit jaar vanuit klimaat en water beheerpakketten afgesloten voor het randenbeheer. Hierbij wordt een strook van 5 meter langs de sloot niet bemest en pas na 15 juni gemaaid. Het is aantrekkelijk om bij het maaien de slootkant mee te maaien, maar juist op de overgang van water naar land zie je een grotere diversiteit aan planten en dieren. Bloeiende oeverplanten als kattenstaart en harig wilgenroosje bieden voedsel aan insecten en daarmee libellen en vogels. En eenden als de kuifeend maken in mei hun nest in de beschutte oeverzone. Daarbij geldt dat een bredere rand meer voordeel oplevert dan een smalle rand. Maar alleen al het laten staan van de oevervegetatie in de eerste meter naast de sloot kan voor de biodiversiteit al heel wat opleveren.

In de akkerbouw zorgt een kruidenrijke rand langs de sloot, of het aanleggen van een akkerrand voor dekking en voedsel aan akkervogels als de gele kwikstaart, fazanten en patrijzengezinnen. Een voordeel van akkerranden is dat plaagbestrijdende insecten zoals loopkevers, spinnen, sluipwespen en zweefvliegen voedsel en dekking vinden in de akkerrand en zich van daaruit over het perceel kunnen verspreiden en bijdragen aan de natuurlijke plaagbestrijding van bladluizen en andere plaaginsecten. Het versterken van de groenblauwe dooradering op het bedrijf en in het omliggende landschap heeft daarmee ook een potentieel effect op het versterken van de natuurlijke plaagbestrijding, waarmee het gebruik van pesticiden verminderd kan worden. Kies bij voorkeur voor meerjarige akkerranden, zodat insecten in de akkerrand kunnen overwinteren en de akkerrand in de herfst en winter ook voedsel biedt voor akkervogels.

Aeres MBO Leeuwarden heeft in samenwerking met Van Hall Larenstein voor de Landbouwdeal Fryslân (natuurinclusieve landbouw in het onderwijs) divers lesmateriaal ontwikkeld voor haar studenten. In deze kennisclip leer je over de werking van een wildredder, warmtecamera en drones. Met deze technieken kunnen op verschillende manieren weidevogels worden beschermd.

Een aantal tips van Gouden Grutto-prijswinnaar Bote de Boer:

1. Maai altijd van binnen naar buiten. Op deze manier hebben vogels en dieren de kans om te vluchten naar een veiliger plek, zoals de slootwal of een buurperceel
2. Pas de snelheid aan. Rij max. 5 km/u tijdens het maaien, zodat (jonge) vogels en (jonge) dieren op tijd kunnen wegkomen.
3. Gebruik een wildredder. Zo’n ‘verklikker’ geeft een signaal af, wanneer de trekker te dicht bij een vogel of dier komt. Ook met een warmtecamera (al dan niet m.b.v. drones) kunnen vanzelfsprekend levende vogels of dieren worden getraceerd.

Wil je nog meer weten over maatregelen die jij als boer kunt toepassen om de weidevogel te beschermen? Kijk eens op onze themapagina Weidevogelrijk boerenland, waarvoor onze gelijknamige poster als uitgangspunt diende.

Anne Jansma gaf eind april een presentatie over kruidenrijk grasland binnen één van onze studiegroepen. Wanneer je aan de slag gaat met kruidenrijk grasland, moet je eerst bepalen wat je doel is. Wil je bijvoorbeeld meer richting biodiversiteit kijken of juist naar het agro-functionele aspect?

Biodiversiteit

Ga je aan de slag met kruidenrijk grasland vanuit biodiversiteit, dan is je doel om met kruidenrijk grasland een hogere diversiteit aan planten, insecten en vogels te realiseren. Extensief kruidenrijk grasland bestaat uit inheemse kruiden en grassen en een open en gevarieerde vegetatiestructuur dat zich op een natuurlijke manier ontwikkeld. Dit resulteert in een geschikt biotoop voor weidevogels en hun kuikens. Extensief kruidenrijk grasland wordt alleen bemest met vaste mest en pas na 15 juni gemaaid.

Het grote voordeel voor weidevogels is dat het voedselaanbod van met name grote insecten hoger is, en dat daarnaast de bereikbaarheid van insecten beter is. Een open vegetatiestructuur is hierbij van belang.

Er zijn hierbij drie sturingsmechanismen waarmee je dit kunt bereiken:

• Bemesting (hierbij let je op de hoeveelheid en het tijdstip)
• Waterpeil
• Beweiding

Agro-functioneel

Ga je aan de slag met kruidenrijk grasland vanuit het agro-functionele aspect, dan richt je je op o.a. het verbeteren van de bodemstructuur en bodemleven, gewasproductie, droogteresistentie, stikstofbinding, voederwaarde en koegezondheid. Agro-functioneel/productief kruidenrijk grasland wordt gerealiseerd door het inzaaien van een productief kruidenrijk mengsel met merendeels veredelde grassen, kruiden en vlinderbloemigen.

Maar hoe houd je de productieve kruiden erin? Vaak zie je dat de kruiden naar een aantal jaren weer verdwijnen. Deels omdat er tweejarige soorten die in het mengsel zitten, en deels omdat de kruiden zich niet kunnen handhaven. Een aantal kruiden zal ook zaad moeten zetten om zich vervolgens weer opnieuw te kunnen vestigen in de zode. Het af en toe laten bloeien en zaad zetten van kruiden kan hierbij helpen. Ook zal de stikstofbemesting aangepast moeten worden. Bij dit soort mengsels wordt geadviseerd om geen kunstmest te gebruiken om de stikstofbinding van de klavers optimaal te benutten. Qua productie en voederwaarde doen deze mengsels niet onder voor Engels raaigrasland met name in droge jaren.

In potentie is er een positief effect van een aantal kruiden op de koegezondheid. Echter, hoeveel kruiden heb je nodig in het rantsoen om dit effect te zien? Dat bepaalde kruiden effect hebben op de koegezondheid, emissies en melksamenstelling is bekend uit literatuur, maar hoeveel moeten de koeien daarvan eten om dit gewenste effect te krijgen? Doe je een klein hoekje in je land, dan zal dat waarschijnlijk niet veel effect hebben. Hier wordt momenteel onderzoek gedaan door Van Hall Larenstein i.s.m. o.a. de WUR op de Dairy Campus in het project Biodiverse melk.

Realiseren kruidenrijk grasland

Voor het realiseren van een kruidenrijk grasland zijn er een viertal punten waar je rekening mee moet houden.

1. Mengsel keuze
   • Er zijn veel mengsels op de markt. O.a. Nutriherb van Barenbrug, Megaseeds kruidenmix van Visscher Holland, Multilife 14 en 16 van DSV, Pure Graze, Fieldstar Graskruidenmix, etc. Soorten die vaak goed aan slaan en ook enigszins stand kunnen houden zijn smalle weegbree, klavers en karwij.
   • Engels raaigras is met name onder hoge bemestinggiften competitief ten opzichte van klavers en kruiden. Houd hiermee rekening bij de keuze van het mengsel of pas het management aan wat betreft de bemesting.
2. Perceel keuze
   • Let op de pH (bij voorkeur > 5,2) en voedselrijkdom (NLV, P)
   • Zorg ervoor dat er wordt ingezaaid op een perceel zonder zware onkruiddruk.
3. Tijdstip van zaaien
   • De voorkeur gaat uit naar zaaien in de periode augustus-september.
4. Zaaimethode
   • Opnieuw inzaaien is het succesvolst
   • Doorzaai van kruiden in een bestaande zode is lastig, en vaak niet succesvol.
   • Zorg voor een open zode door management of machinekeuze (strokenfrees).

Beheer kruidenrijk grasland

Hoe beheer je het kruidenrijk grasland na het inzaaien? Maai na herinzaai een niet te zware snede en bemest dit minder voor een goede vestiging van de kruiden. Pas verder de bemesting aan; hoe intensiever het beheer, hoe lager het aandeel kruiden. Gebruik bij voorkeur geen kunstmest.

Rondleiding

Na de presentatie hebben we nog een rondleiding gehad van Rene Veldman op zijn bedrijf en zijn we het land nog in gegaan om te kijken naar het kruidenrijke gehalte op zijn land.

Het was weer een aangename en leerzame bijeenkomst!

Advies op maat

Ben je benieuwd wat er op jouw land mogelijk is? Neem contact op voor advies op maat!

Woensdag 12 april van 13.30 – 16.00 organiseerden we samen met Grutsk op ús Greidefûgels in Hilaard, bij boer Coos en Aukje Andreae, een bijeenkomst over dit onderwerp. Coos is een gangbare boer met hart voor de weidevogels. Hij ziet jaarlijks meer broedparen op zijn land, wat is het verhaal hierachter? Hoe lukt het om dit te realiseren?

Voor Grutsk op ús Greidefûgels diende de middag als aftrap van het nieuwe themajaar. De officiële opening werd verricht door gedeputeerde Hoogland, samen met de boer en nazorger Kroese zetten zij een pomp op zonnecollectoren in werking. De provincie heeft dit jaar 60  pompen beschikbaar gesteld aan diverse initiatieven in de provincie om op zoveel mogelijk plekken te proberen een ideale biotoop voor de weidevogel te realiseren.

De sprekers die aan bod kwamen:

Coos Andreae – boer in Hilaard
Coos en zijn vrouw Aukje runnen een moderne melkveehouderij met oog voor landschap en natuur. Samen met vrijwilligers van de lokale vogelwacht steken zij energie in weidevogelbeheer en beleven hier ook veel plezier aan. Coos vertelt over zijn zoektocht om van gangbaar intensief naar meer natuurinclusief te komen. Hoe lukt het dit echtpaar om nu meer voor de biodiversiteit te doen en vanuit welke drive?
Peter Jan Kroese – Vogelwacht Boksum e.o.
Peter Jan is vaste nazorger van Coos en Aukje. Hij vertelt over de weidevogels op de percelen van Coos en Aukje en over de inspanningen die hij en zijn nazorgmaten hiervoor leveren.
Douwe Hoogland – gedeputeerde Provinsje Fryslân
In zijn portefeuille zitten o.a.: Natuur, biodiversiteit, bodem, water en veenweide. Hij vertelt over de waarde die de provinsje Fryslân hecht aan dit thema en haar actie (middels o.a. Grutsk op ús Greidefûgels) hierin.
Anne Jansma – Ecoloog en inhoudelijk specialist bij Living Lab Fryslân
Anne vertelt over het combineren van maatregelen van boeren voor een ideale weidevogelbiotoop. Naast water zijn bijv. de wijze van maaien en bepaalde plant- en kruidensoorten van belang.

Het belang van water

Vogels houden niet van droge gronden. De bodem wordt dan hard, ze kunnen daardoor minder goed voedsel uit de grond halen met hun snavel en bijv. wormen zakken steeds dieper in de bodem weg en worden daarmee onbereikbaar. Door een meer waterrijke omgeving voor de vogels te creëren, kunnen de beestjes goed bij hun voedsel komen en insecten worden dikker en groter. Daarmee zijn ze meer voedzaam en kost het de kuikens weinig energie om insecten te vinden en ze zijn sneller vol.

Naast water is open vegetatie belangrijk, de voedselbereikbaarheid moet goed zijn. Het gaat dus om een combinatie van maatregelen die het succes bepaalt. Zo kijken ook de nazorgers van de Bond van de Friese Vogelwacht hiernaar. Zij bekijken ieder jaar welke aanpak ze gaan toepassen, bij deze boer is te zien op de stippenkaart dat elk jaar het aantal broedparen toeneemt.

Vragen van de aanwezigen

1. Wat is het beste moment om vaste mest uit te rijden?
   Antwoord: Voor weidevogels zo ver mogelijk in maart. Dan komen de wormen naar boven, dat is ideaal voor de weidevogels. Dit jaar is het uitrijden niet gelukt vanwege de natte bodem.
2. Kieviten zitten veel op maisland, hoe kan dat?
   Antwoord: De kievit houdt van een open landschap, van zwarte grond. Daar zitten nu nog veel maisstoppels en onkruid, daar houden ze van. Verder zijn daar dan ook loopkevers en spinnen te vinden. Zodra de intensieve grondbewerking start zijn ze weg. Er worden nu verschillende maatregelen uitgeprobeerd, waaronder stukjes land braak laten liggen om de vogels in het land te behouden.
3. Waardoor is het succes (elk jaar meer broedparen) ontstaan?
   Antwoord: ‘Gewoon’ uitproberen. Eerst uiteraard goed kijken naar de omstandigheden van het betreffende jaar. Het gaat altijd om een combinatie van maatregelen, denk aan kruidenrijk grasland, later maaien etc. Bij deze boer ligt aan de basis van het succes de goede samenwerking met de nazorgers. Ze maken elkaar enthousiast om een zo goed mogelijk resultaat te behalen.

Terugblik met foto’s