Dit najaar hebben we maar liefst 5 demo’s Ecologisch slootschonen mogen verzorgen. Gemiddeld kwamen er zo’n 40 aanwezigen op de bijeenkomsten af. Gisteren vond de laatste demo plaats in Tytsjerk bij de familie Koopmans.

Diverse doelgroepen

De wijze waarop we onze Brûsplakbijeenkomsten organiseren, hebben we ook in de demo’s toegepast. We hebben niet alleen boeren uitgenodigd of loonwerkers, maar iedereen die annex is met dit onderwerp. Dus ook beleidsmedewerkers van gemeenten, provincie, natuurorganisaties, agrarische collectieven etc. Zo creëer je dat het onderwerp vanuit meerdere invalshoeken belicht en besproken wordt (een zogenaamde 360 gr view). Dit leverde boeiende dialogen en discussies op.

Kennis van ervaren loonwerkers

Grote troepen kieviten zie je in de weilanden en soms ook mooi dwarrelend erboven. Wat een prachtige, heldhaftige vogeltjes zijn het toch. De vogels die hier hebben gebroed krijgen versterking van kieviten uit noordelijke en oostelijke streken. Hier is veel grasland met sappige wormen en emelten. Spreeuwen en meeuwen profiteren er ook van. Af en toe spotten we wulpen en regenwulpen die op doortrek zijn en goudplevieren.

De kievit is geen nationale vogel, maar heeft het net zo moeilijk als de grutto. Nieuw onderzoek met 43 gezenderde kievitgezinnen in weidevogelgebieden zet daar de schijnwerper op. De kieviten kiezen feilloos de percelen met de meeste en best bereikbare insecten, met meer vocht en een kortere vegetatie ten opzichte van percelen in hetzelfde landschap. Liefst trokken ze met de kuikens weg als het gras in het broedperceel te lang werd. In beweid grasland bleek de overlevingskans groter. [Zie het artikel in Nature today: met daaronder de link naar het rapport].

Hoewel ze dus de beste plekken vinden, zijn die wellicht nog niet goed genoeg en zijn die plekken er ook te weinig, volgens de onderzoekers. Het onderzoek is uitgevoerd in het droge voorjaar van 2022 en de kuikenoverleving was bedroevend: maar zeven gezinnen kregen kuikens vliegvlug. De aanbevelingen zijn me uit het hart gegrepen, ik heb er al vaker over geschreven: kies voor de vochtige locaties, en zorg voor kortere vegetaties, met verschraling, minder bemesting (vaste mest) buiten het broedseizoen en gebruik allerlei vormen van beweiding voor variatie in het mozaïek. We hebben ook dit jaar weer periodes gehad met droge en harde bodems wat het enorme belang van natte greppels, volle sloten en plasdras-situaties onderstreepte. Handig te weten dat het Dinamofonds er een potje met 100.000 euro voor openstelt, zie verder: Samen voor biodiversiteit.

Nu de maaikorven en andere slootschoonmachines er weer op uittrekken vraag ik nog even aandacht voor de eenden. Met slootschonen voorkom je dichtgroeien van de sloot, maar eenden en hun kuikens hebben in het voorjaar juist ook oevervegetatie nodig om in te schuilen en te foerageren. Schoon dus in het belang van de slobeend en de zomertaling ook weer niet té grondig: laat over grote lengtes minstens 20 centimeter ongemoeid bijvoorbeeld, of pak sommige sloten eens in de twee of drie jaar en maai de slootkanten in het seizoen ook gefaseerd.

Met gevleugelde groet,

Met subsidie van de ‘Uitvoeringsregeling boerenexperimenten Friese Kleiweide’ van de Regio Deal Natuur Inclusieve Landbouw is door adviseurs, aangesloten bij Stichting CO2L Farming Advies, een plan gemaakt om de maximale afstemming van een akkerbouwbedrijf met een melkveehouderij tussen Gaast en Piaam te realiseren.

Er is gezocht naar een gezamenlijk bouwplan, waarbij het versterken van de natuurlijke processen in de bodem en een zo gezond mogelijk voerspoor voor de koeien centraal staan. Limiterende factor in het gebied is de invasie van ganzen in de winter. Het is daarom onmogelijk om bijvoorbeeld wintergranen, gecombineerd met stikstofbinders te zaaien.

Er zijn uitgebreide analyses van bodem, plantsap, kuil, mest en het voerspoor gedaan om aan de hand daarvan de mogelijkheden te inventariseren. In het vervolgtraject is er subsidie om met de gevonden mogelijkheden te experimenteren. De gewassen volgen met plantsapmetingen en diversiteit in het grasland zijn de eerste stappen. Beweiden, een potstal voor droogstaande koeien en de mogelijkheid om organische mest op maat te maken, staan op het verlanglijstje.

Tijdens het maken van het plan zijn de boeren alvast begonnen met bladvoeding en diverse gras-/kruidenmengsels. Ook is Luzerne als tussengewas geïntroduceerd.

Meer lezen over dit onderwerp? Het hele plan is hier is te vinden.

Wat is het doel van het baggeren bij ecologisch slootschonen, hoe gaat het in zijn werk en welke machine is daarvoor het meest geschikt?

Deze vraag krijgen wij de laatste tijd steeds vaker nu we dit najaar volop bezig zijn met de organisatie en uitvoering van vijf demo’s over het Ecologisch slootschonen. Het is goed om hier wat meer aandacht aan te besteden.

Wat is Ecologisch slootschonen?

Het houdt in het kort in dat je niet alle vegetatie uit de sloot haalt, zodat de dieren die in de sloot leven ruimte blijven houden om in te schuilen doordat een deel van de water- en oeverplanten blijven staan.

Baggerpomp

Schonen met de maaikorf vindt ieder jaar plaats, waarbij in de praktijk vaak in het ene jaar de ene helft en in het andere jaar de andere helft van de sloot wordt geschoond. Het schonen met de maaikorf gaat vaak gepaard in combinatie met het baggeren met de baggerpomp. Doordat je met de maaikorf boven de bodem blijft, en een deel van de vegetatie blijft staan kan het zijn dat na verloop van tijd een baggerlaag ontstaat.

Om de diepte van de waterkolom op peil te houden en de waterkwaliteit te verbeteren wordt de baggerpomp gebruikt. Wij raden aan om gemiddeld eens in de 3 a 5 jaar de baggerpomp te gebruiken. Afhankelijk van de dikte van de baggerlaag is baggeren vaker of juist minder vaak nodig. Baggeren is m.n. nodig in gebieden met veengrond. In gebieden met klei en zand is baggeren minder vaak tot niet nodig.

Er zijn baggerpompen die zeer effectief zijn om de sloten in zijn geheel te baggeren en soms gelijktijdig ook te schonen. Door de grote werkbreedte van de machine of het gebruik van vleugels heeft het slootleven minder kans om aan de machine te ontkomen en komen veel vissen, amfibieën en insecten in de pomp terecht (zie figuur). De keuze van het type baggerpomp is daarmee heel bepalend.

Zogenaamde werpradslootreinigers zijn niet geschikt voor het uitvoeren van baggerwerkzaamheden binnen het pakket ecologisch slootschonen, omdat ze te destructief zijn voor het slootleven. Kies daarom voor een reguliere baggerpomp zonder vleugels, en werk altijd vanuit het doodlopende eind van de sloot zodat vissen weg kunnen komen.