Veel positieve energie bij de velddemo ecologisch slootschonen in Hommerts

Er komt steeds meer interesse komt er rondom het thema ecologisch slootschonen, zo ook vandaag, 20 sept, in Hommerts. Wederom een goede opkomst bij onze tweede velddemo met 23 geïnteresseerden. Niet alleen vanuit Fryslân, maar ook vanuit Overijssel en Groningen.

We zijn gestart met de theorie, hoe ziet een sloot met een goede waterkwaliteit/biodiversiteit er eigenlijk uit? Waar begin je en waar moet je rekening mee houden?

Het veld in

Vanuit daar gingen we het veld in. Loonwerker Durk Breeuwsma liet ons zien hoe je te werk gaat met de baggerpomp en we hebben een demo van Loonbedrijf Sijbrandi gehad met de maaikorf. Wat we geleerd hebben is dat je echt langzaam te werk moet gaan. Dit is van positieve invloed op het leven in de sloot, dieren zoals kikkers en vissen hebben dan meer tijd om weg te komen.

De sloot

Verder is het ook goed om rekening te houden met de breedte en het waterpeil van de sloot. Baggeren gaat bijv. goed als er voldoende water in de sloot staat.

Ben je er de volgende keer ook bij?

Ben je ook benieuwd hoe dit in zijn werk gaat? Er staan nog een aantal demo’s op de agenda waar je je voor aan kunt melden.

 

Uitnodiging: praktische trainingen over korte keten afzet

Het project Kansrijke Korte Ketens is een initiatief van Stichting Van Eigen Erf. Met het project willen zij met boeren en tuinders in heel Nederland kennis en ervaring uitwisselen over de korte keten. Schrijf je in voor hun programma als je graag collega-ondernemers spreekt en praktische tips en inspiratie opdoet om jouw korte keten afzet te verbeteren.

In het voorjaar van 2023 hebben zij diverse gratis regionale bijeenkomsten georganiseerd. Nu geven ze daar een vervolg op met verdiepende trainingen in het najaar van 2023. Er worden twee soorten trainingen aangeboden.
Zowel training 1 als 2 bestaan beiden uit 4 bijeenkomsten, waarvan drie live op een mooie locatie in Midden-Nederland en één online bijeenkomst om reistijd te beperken.

Wederom een succesvolle opkomst bij de mini cursus biologisch boeren

Gisteravond organiseerden we voor de tweede keer de mini cursus biologisch boeren in samenwerking met Feriening Biologyske Boeren Fryslân (FBBF). Wederom een groot succes met 20 geïnteresseerden die meer wilden weten over wat omschakelen kan betekenen voor hun bedrijf. 

Model vanuit de praktijk

Het was een avond vol goede energie en inspiratie. Kees Water gaf wederom een presentatie over de bedrijfseconomische cijfers achter het biologisch boeren. Dit a.d.h.v. een model vanuit de praktijk. Waar moet je aan denken, met welke cijfers kun je rekenen en wat zit erachter? Een belangrijk onderdeel als je als boer in de toekomst zou willen omschakelen.

Veel interesse

Er werd veel interesse getoond vanuit de zaal. Ook specifieke vragen die boeren hadden werden behandeld door Kees. Een belangrijke toevoeging is dat elk bedrijf uniek is en elke berekening voor omschakeling er anders uitziet. Ook benieuwd wat het voor jouw bedrijf kan betekenen? Je kunt altijd jouw vraagstuk bij de Landbouw Adviespool neerleggen. We zijn je graag van dienst!

Tweede bijeenkomst

Volgende week woensdag vindt de tweede bijeenkomst plaats van de mini cursus en gaan we de praktische kant van biologisch boeren ondervinden op het bedrijf van Sytse Gerritsma te Elahuizen.

Demo ecologisch slootschonen, kom je ook?

In september en oktober staan er 4 demo’s Ecologisch slootschonen op de agenda:

De demo’s worden georganiseerd i.s.m. Agrarisch Collectief Súdwestkust, Agrarisch Collectief Westergo, Agrarisch Collectief Waadrâne, Agrarisch Collectief It Lege Midden, Living Lab Fryslân, Wetterskip Fryslân, branchevereniging Cumela en Provincie Fryslân.

De bijeenkomsten bestaan uit een theoretisch deel en een veldexcursie waarbij er een demo gegeven wordt met de baggerpomp en maaikorf. Deelname is gratis.

Onderwerpen die onder meer aan bod komen:

  • Wat houdt deze wijze van schonen in?
  • Waarom is deze toepassing van schonen wenselijk?
  • Het verschil tussen een ecologische beheerde en een niet-ecologische beheerde sloot.
  • De combinatie van botanisch randenbeheer en ecologisch slootschonen.
  • Ecologisch schonen en het ANLb/GLB
  • Hoe staat Wetterskip Fryslân hier tegenover?

Voor loonwerkers

Je kunt je aanmelden voor een verkorte workshop / instructie ecologisch slootschonen. Deze vindt op elke locatie plaats na de demo in het veld.

Van een ervaren loonwerker leer je de do’s en de don’ts en je kunt zelf plaatsnemen op de kraan/tractor om een stukje te schonen, zodat je dit in de praktijk op de juiste wijze kunt toepassen.

Smakelijkheidsscore voederhagen

Begin maart 2023 is vanuit het experiment Voederhagen vanuit de Regiodeal natuurinclusieve landbouw Kleiweide op 13 melkveebedrijven 2,8 kilometer voederheg aangelegd. De heg is samengesteld met soorten waarvan bekend is dat ze in potentie een positief effect hebben op de gezondheid van de koe.

Zo is het veel boeren wel eens opgevallen dat vee bij een wilg blijft staan om hier van te eten. Dit heeft te maken met de ontstekingsremmende stof salicine (basis van aspirine), waar de koe op dat moment behoefte aan heeft. Naast wilg zijn er meerdere soorten waarvan bekend is dat deze een positief effect hebben op koegezondheid, vanwege inhoudsstoffen (o.a. tanninen), of hogere mineralengehaltes (o.a. calcium, zink). Zo bevat meidoorn stoffen die het hart en de bloedsomloop ondersteunen en koliek en diarree tegengaan en heeft zwarte els een ontstekkingsremmende werking.

Figuur 1. De samenstelling van de voederhaag

De vraag is hoe deze soorten in de praktijk door de koeien worden gegeten. Eind juni is op 1 van de bedrijven gekeken naar hoe er van de voederhaag is gegeten, en voor welke soorten de koeien een voorkeur hadden. Doordat een draad niet goed was geplaatst, hadden de melkkoeien gedurende 4 weken de mogelijkheid om van de haag te eten. Over een lengte van 95 meter is bij 258 struiken gekeken in welke mate ervan gegeten was. Aan de mate waaraan er aan een struik gegeten was is een score gegeven van 0-3.

  • Niet (0)
  • Weinig (1)
  • Veel (2)
  • Heel veel (3)

In totaal waren er 9 soorten in de voederheg aanwezig, waarvan genoeg planten aanwezig waren om uitspraken te kunnen doen over het eetgedrag van de koeien. Al deze 9 soorten werden door de koeien gegeten, maar er was een duidelijk verschil in de mate waarin er van de soorten gegeten werd. Meidoorn en sleedoorn werden het slechtst gegeten en hadden een score van onder de 1, van deze soorten werden alleen de toppen van de twijgen gegeten. Winterlinde, veldesdoorn, hazelaar en haagbeuk hadden een score tussen de 1 en 2 en werden over het algemeen goed gegeten.

Drie soorten sprongen er uit en werden door de koeien zeer goed gegeten. Dit zijn:

  • Fladderiep
  • Amandelwilg
  • zwarte els.

Zowel zwarte els als amandelwilg bevatten inhoudsstoffen die een ontstekingsremmende werking hebben. Daarnaast hebben de bladeren van zwarte els een hoog eiwitgehalte, en ook wilg en iep hebben een (voor bomen) hoge voederwaarde volgens de literatuur. Bij de deelnemende bedrijven hopen we dit komend jaar ook te kunnen gaan meten.

Ook dit najaar faciliteren wij in samenwerking met het project Boeren met Bomen de aanplant van voederhagen. Mocht je als agrariër interesse hebben om ook een voederhaag aan te planten dan kun je contact opnemen met info@livinglabfryslan.frl

Anne Jansma

19-07-2023

Meer informatie:

Brûsplakbijeenkomst Ecologisch Slootschonen 12/7

Afgelopen woensdag waren we bij de familie Diever in Echtenerbrug voor een brûsplakbijeenkomst over Ecologisch slootschonen. Na de opening door collega Anne Jansma sprak Gert Diever (gastheer en projectleider van Gebiedscoöperatie It Lege Midden) over zijn recreatiebedrijf en de toepassing van natuurinclusiviteit daarin. Vanuit agrarisch collectief It Lege Midden bracht hij de do’s en don’ts van ecologisch slootschonen aan het licht.

Vervolgens was het woord aan Gertie Papenburg (Floron). Als ecoloog sprak hij over de flora en fauna die je in een ecologisch geschoonde sloot kunt vinden en het belang van het behoud van die flora en fauna voor de sloot zelf en de stevigheid van o.m. de slootkanten.

Slootonderhoud

Door middel van vragen uit de zaal ontstond een discussie over baggeren, het belang van slootonderhoud en het voorkomen van dichtslibben van de sloten. Een conclusie hierbij is, dat helemaal niets doen geen optie is. Dan ontstaat teveel opschot van bomen en struiken en verlanding in de sloot. Vanuit het agrarisch collectief worden maatregelen bepaald voor gezond slootonderhoud.

Wetterskip Fryslân en provinsje Fryslân

Fokelien Looijenga van Wetterskip Fryslân legde uit wat Wetterskip Fryslân belangrijk vindt bij slootonderhoud. In Friesland is zo’n 21.700 km aan boerensloten. De primaire functie van een sloot is de aan- en afvoer van water, maar tegelijkertijd is een sloot enorm belangrijk voor de biodiversiteit. 5 m gezonde sloot kan al 200 soorten waterbeestjes huisvesten! Ook voor het behoud van wal en oevers is aanplant belangrijk, maar onderhoud onontbeerlijk. Haar presentatie vind je hier.

Marieke Fennema sprak tot slot nog namens Provinsje Fryslân over het belang dat de provincie hecht aan het behoud en vergroten van biodiversiteit in onze wateren.

Vanuit de 50 aanwezigen kwamen diverse vragen over o.a. gebiedsspecifieke maatregelen en de praktische toepassing van ecologisch slootschonen. In het najaar worden weer 3 demo’s over deze praktische toepassing gegeven. Nadere informatie hierover volgt z.s.m.

Veldexcursies

Na het theoretische deel was het tijd voor de veldexcursie. De aanwezigen gingen in 2 groepen uiteen; 1 groep ging met Gertie Papenburg en Anne Jansma op pad en de andere groep voegde zich bij Fokelien Looijenga en Jaap Zuidersma (It Lege Midden). Er werd gekeken naar de biodiversiteit in de aangrenzende (ecologisch geschoonde) sloten en de doorwatering van die sloten.

Tijdens de borrel naderhand werd er volop kennis uitgewisseld en nagepraat. Het bleef nog lang gezellig in Echtenerbrug.

Minicursus Biologisch Boeren 13 & 20 september

Aankomende 13 en 20 september wordt er wegens succes wederom een minicursus Biologisch boeren georganiseerd door FBBF in samenwerking met Living Lab Fryslân.

Feriening Biologyske Boeren Fryslân (FBBF)

FBBF is een groep biologische boeren die zich heeft voorgenomen om te werken aan meer bekendheid over de biologische boerenpraktijk. Behalve consumenten en beleidsmakers, willen we ook gangbare boeren inspireren met de praktische oplossingen die de biologische landbouw kan bieden, voor de boer zelf en voor de kwaliteit van de leefomgeving. FBBF gelooft erin dat veel boeren (in deze tijd van transitie) op zoek zijn naar nieuwe, duurzame mogelijkheden voor inpassing in het eigen bedrijf.

Het uitgangspunt van FBBF is dat verantwoorde productie van voedsel leidt tot een gewaardeerd product, een gezonde omgeving en minder afhankelijkheid van externe inputs. De bodem speelt hierbij een belangrijke rol. Dit uitgangspunt geldt voor alle boeren, ook al verschillen de bedrijfssystemen en de grondslag.

Voor wie?

Onze uitnodiging richt zich op belangstellenden, maar vooral ook op boeren die zich voor het eerst gewoon eens willen oriënteren op deze vorm van landbouw en actuele praktijkverhalen willen horen.

In een mini-cursus van twee avonden willen wij u vertellen wat biologisch in de praktijk betekent.

Programma-opzet

  • Avondbijeenkomst 1 (theorie): woensdag 13 september 20:00 uur

    De eerste avond is er een lezing en gesprek met Kees Water (Ekopart) over de biologische principes en de cijfers achter het bedrijf (bedrijfseconomisch en milieutechnisch).

  • Avondbijeenkomst 2 (excursie): woensdag 20 september 20:00 uur

    De tweede avond geven we een rondleiding op een biologisch dynamisch melkveebedrijf en wordt verteld door bioboeren wat hun inspireert en waar zij tegenaan lopen.

Met deze avonden proberen we concrete eye-openers te bieden en jouw vragen te kunnen beantwoorden en we gaan met elkaar de dialoog aan. We brengen elkaar vast op ideeën en kunnen zo gezamenlijk een stap zetten naar toekomstbestendige landbouw.

 

Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling: Europa investeert in zijn platteland.

                      

Rûchte is it nije moai

Ik bin natoerynklusyf dwaande.

Van boeren in Fryslân kregen wij de vraag of wij iets voor hen hebben om naar buiten te kunnen uiten dat ze natuurinclusieve landbouw bedrijven.

Een aantal jaren geleden hebben wij de poster ‘Rûchte is it nije moai’ ontwikkeld. Met deze poster wordt uitleg gegeven aan het containerbegrip natuurinclusieve landbouw. Wat is het? Wat kun je zoal doen als boer om hier inhoud aan te geven? En er wordt naar een online test op onze site verwezen.

Deze term sluit mooi aan bij de vraag van de betreffende boeren. In dit kader hebben wij bordjes laten maken:

Boeren die dicht bij wandel- en fietspaden gevestigd zijn kunnen een bordje in hun botanische randen, bij ecologisch geschoonde sloten of bijv. in kruidenrijk grasland plaatsen. De tekst zet aan het denken, doet een dialoog op gang komen en zorgt (hopelijk) voor wat meer ruigte in het land of bij burgers thuis om met elkaar een boost te geven aan biodiversiteit.

Er zijn twee versies:

– A4 formaat, bedoeld om aan een stal, schuur of ander gebouw te bevestigen.
– 30×60 cm, bedoeld om aan een paal bevestigd op een zichtplek te plaatsen, bijv. langs een ecologisch geschoonde sloot, een akkerrand of een ‘overhoekje’.
Vanwege een extra financiering kunnen wij een aantal van deze borden kosteloos verstrekken. Bij verzending worden handling- en portokosten in rekening gebracht.

Dit zijn de voorwaarden:

  • U bent actief met natuurinclusieve landbouw.
  • U heeft een bijeenkomst, cursus van Living Lab Fryslân en/of traject bij de Landbouw Adviespool doorlopen.
  • Voor het bord in het land: uw perceel is gevestigd naast een wandel- / fietspad of autoweg.
  • U kunt een bordje op wo 12 (va. 14.00 uur) of 19 juli bij ons kantoor in Akkrum ophalen: It Patroan 5. Meld vooraf even dat u komt via info@livinglabfryslan.frl
  • I.v.m. de zomervakantie zijn wij in september weer werkzaam vanuit Akkrum.
  • Indien wij bordjes moeten versturen dan gelden er handling- en verzendkosten.
  • Als u in de buurt woont van één van onze medewerkers dan brengen we het bordje langs.

Studiegroep op excursie naar biodynamisch biologisch bedrijf Deinum

Vrijdag 23 juni hebben we met een groep boeren vanuit onze studiegroepen een bezoek gebracht bij de familie Deinum in Sondel. Ze weiden 80 koeien op 80 hectare land. Tijdens de excursie hebben we een rondleiding gehad in de stal en zijn we op de percelen geweest om van de aanpak van de familie Deinum te leren. 

Melkveehouder Sierd Deinum vertelt dat een plaats niet alleen maar iets is om van te leven, maar juist ook om nieuwe dingen te leren. ‘Dit was  één van de redenen om biologisch te worden. Dit is uitgemond in biodynamisch biologisch boeren. We werden altijd gedreven door de vraag: ‘Wat is er nog meer dat leeft en aandacht nodig heeft?’

Composteren

In de winter lopen de koeien en het jongvee in een buitenpotstal, gevuld met natuurstrooisel. Door regenwater gaat het materiaal nog niet composteren en kunnen de koeien erop blijven lopen zonder dat ze er doorheen trappen. In het voorjaar wordt de pot met de kraan leeggehaald en een paar keer omgezet tot mooi gecomposteerde mest. Normaal waren ze alweer aan het uitrijden, maar in verband met de droogte, hebben ze hier nog even mee gewacht. Het duurt namelijk lang dat het verteerd is en regen helpt hier juist goed bij. Een aantal percelen behandelen ze met stront en andere stukken doen ze een ander jaar. 

Omgaan met de droogte

Tijdens de droogte zijn ze vooral hun grasland aan het verzorgen. Ze hebben zand-, veen- en kleigrond en op sommige stukken ook nog leem. Ze zijn rijk aan verschillende grondsoorten. Alles wat je laat staan tijdens de droogte, vermeerdert zich ook, omdat ze zaad gaan geven. Hierom zijn ze dus altijd bezig met het land. Het bedrijf bevloeit niet, het is niet nodig en ze doen het ook uit principe niet. ‘De natuur geeft aan wat je moet doen’, geeft Sierd aan. Sinds de eerste snee houden ze het goed kort, zodat het grasland in conditie blijft voor de volgende regenbui. Ze houden het dus juist kort, zodat het gras altijd in de startblokken gaat om de groei te maken. Natuurlijk hebben ze liever gras van 20-30 centimeter voor het weiden, maar dat zit er nu gewoon niet in. 

Familie Deinum is continu aan het zoeken naar het evenwicht tussen weiden en bijvoeren in verband met het weer. Het valt ook op dat sommige koeien veel meer kieskeurig zijn qua voer. De oudste, 13 jaar, die eet altijd alles wel en is niet zo moeilijk, ze levert ook goed. Naast gras/kuil krijgen de koeien 300 gram grasbrok. 

Horens van de koeien

De vraag werd gesteld of de koeien hun horens ook gebruiken. Sierd gaf aan dat ze hun horens wel gebruiken, maar dat ze er geen last van hebben. Hij legt uit dat hoe meer ze in het spelletje zitten van nu, en minder snelheid in het systeem (krachtvoer, eiwitten), hoe rustiger ze worden. En ook hoe minder ontstekingen je hebt. Heel soms wordt er eens antibiotica gebruikt of een keizersnede, maar eigenlijk vrijwel nooit. 

Opbrengst

De koeien van familie Deinum moeten niet onder de 5000 liter geven, maar als ze 6000 liter hebben, dan zijn ze tevreden. Met minimale input, hebben ze toch een redelijke productie. Momenteel zijn ze op hun top qua productie, daarna zakt het weer wat af doordat ze voorjaars kalvend zijn. Stripweiden doen ze vier keer per dag. Door de droogte lukt dit momenteel niet, dus geven ze de koeien nu een stuk land. Dit geldt ook voor als het veel regent en het te nat is. 

Na de excursie hebben we gezamenlijk de bedrijfseconomische cijfers van het bedrijf nog bekeken.

Het was weer een inspirerend samenzijn!

Studiegroep op excursie naar biologisch bedrijf Wadden Max

Donderdag 22 juni is een groep enthousiaste boeren op excursie geweest naar het biologisch dynamische melkveebedrijf van de familie van Tilburg in het Groningse Hornhuizen.

‘Als je constant ecologische keuzes maakt, dan komt de economie vanzelf’

is Ben zijn motto. Op het bedrijf Wadden Max houden Ben en Mieke 99 melkkoeien op 75 ha lichte kleigrond. 20 Ha is blijvend grasland, op de overige hectares doet Ben aan wisselteelt. Daarnaast huurt het echtpaar 50 ha natuurland waar het jongvee loopt. Ze verwerken sinds 2007 zelf zuivel, ca 20 procent van de 750 000 liter geproduceerde melk gaat in kaas, boter en vloeibare zuivel.

De potstal

De koeien, zwartbonte HF kruisingen met het blaarkop-ras, liepen buiten op ingezaaid kruidenland. In de winter verblijven ze in de potstal die gevuld wordt met stro uit de omgeving. Het lukt nog niet helemaal om 100% bio stro aan te kopen. Liefst koopt ben gerstestro omdat die minder bespoten is dan tarwe.

Gesloten kringloop

De kringloop is gesloten, voer komt hoofdzakelijk van eigen land of uit de directe omgeving van collega boeren die daarvoor dan weer mest ontvangen. Van biologische akkerbouwers komen voeraardappelen, graan en gerst. Op de eigen percelen wisselteelt staan snijmaïs, soms aardappelen tussendoor daarna veldbonen en vervolgens een jaar triticale-erwten. Hierna staat er 6 jaar graskruiden met veel witte klaver.

Voer

Op dit moment krijgen de koeien tussen het melken door brok, geplette granen en aardappelen aan het voerhek. Per jaar wordt er 1000 kg krachtvoer per koe gevoerd en geven de koeien 7500 liter. De voerkosten zijn 7,5 cent. Mechanisatie is vooral in eigenbeheer en het streven van Ben is om in de toekomst alle krachtvoer zelf te verbouwen.

Koegezondheid

Koeien worden gedekt door eigen stier. De gezondheid van de koeien is erg goed. Klauwproblemen en mastitis komen zelden voor en de dierdagdosering antibiotica is met 0,3 zeer laag. Indien uierontsteking toch ontstaat, meestal in de droogstand, smeert Ben mintbalsem op de uier of maakt hij er, als het langer aanhoud, een driespeen van. De kalfjes blijven 2-3 dagen bij de koe daarna krijgen ze koemelk, hooi en brok voor extra eiwit aanvulling.

Links: triticale erwten als krachtvoer vervanging. Rechts: de HF en blaarkopkoeien met hoorns in het
kruidenrijke grasland. Ben is erg fanatiek met handmatig onkruidbestrijding.

Linksonder: meeste landwerk wordt in eigen beheer gedaan. Lichte machines op brede banden en nog
belangrijker is om met verstand te werken. Rechtsonder: potstal met op de achtergrond de instrooi
machine. De potstal is 1 meter diep, achteraf was 50 cm voldoende geweest. Meer dan 50cm gaat de
mest broeien, trappen de koeien er doorheen en moet hij leeg.

Linksonder: horens op de koeien vergt vakmanschap. Zomers worden de koeien dag en nacht geweid.
Er is veel ruimte en Ben begint direct met melken al tijdens het koeien ophalen. Na het melken komen de koeien vast te staan en krijgen vers gras, krachtvoer en momenteel aardappelen gevoerd. Het voerhek heeft hij zelf aangepast zodat de koeien elkaar niet kunnen raken. Er zijn geen krachtvoer boxen en in de melkstal wordt niet gevoerd. Rechtsonder: bij de mais worden stokbonen ingezaaid voor het eiwit. De mais is net mechanisch geschoffeld en staat er super schoon bij. De laatste restjes onkruid worden handmatig verwijderd.