Afsprakenkader akker- en weidevogels
In november 2021 zijn de landbouwpartijen in Fryslân, onderling en met de provincie het 'Afsprakenkader akker- en weidevogels' overeengekomen. Wat dat inhoudt? Je leest het hier.
Door het toepassen van verschillende maatregelen zoals beweiding, uitgesteld maaien en plasdras ontstaat er variatie in ruimte en tijd waar een grote verscheidenheid aan weidevogels van profiteert. Op de percelen vlakbij de boerderij is er ruimte voor beweiding en intensief maaibeheer, terwijl in het centrale rustige deel van de polder de zware beheermaatregelen zoals extensief kruidenrijk grasland en plasdras zijn geclusterd.
Waar is deze poster voor bedoeld?
De poster ‘Weidevogelrijk Boerenland‘ is bedoeld ter inspiratie voor de toepassing van maatregelen ten gunste van de weidevogels in het boerenland.
Afsprakenkader akker- en weidevogels
Maatregelen weidevogelbeheer
Vernatting
Water is een belangrijke maatregel in het weidevogelbeheer, al helemaal in een droog voorjaar. Op natte percelen zitten de wormen dichter bij de oppervlakte binnen het bereik van de weidevogel. Een natte bodem is daarnaast een zachte bodem, waardoor weidevogels makkelijker met hun snavel de grond in kunnen komen op zoek naar voedsel. Er zijn verschillende vernattingsmaatregelen die je kunt nemen:
- Hoog waterpeil
Door het verhogen van het slootwaterpeil tot vlak onder het maaiveld ontstaan er natte slikkige oevers welke in trek zijn bij foeragerende weidevogels.
- Plasdras
Een plasdras heeft meerdere functies. In het vroege voorjaar is het een verzamel- en slaapplaats voor grutto’s en andere weidevogels. Daarnaast is er voedsel te vinden in de vorm van o.a. muggenlarven. Heb je een plasdras, dan is de kans groot dat weidevogels in de directe omgeving tot broeden overgaan.
- Greppelplasdras
Een goede maatregel bij greppelland is het afdichten van een aantal greppels en deze met behulp van een (zonne)pomp vol te zetten met water. Voordeel van een greppelplasdras is dat het zorgt voor voedsel in het natte deel, en broedmogelijkheden bovenop de akker.
Tegenwoordig is er een groot aanbod van plasdraspompen op zonnecollectoren.
Meer informatie:
FACTSHEET WEIDEVOGELS EN VERNATTING
HELPT U WEIDEVOGELS AAN NATTE POTEN?
Beweiding
Beweiding is een belangrijke maatregel ter versterking van het weidevogelmozaïek. Beweiding zorgt voor variatie in ruimte en tijd. En kan er voor zorgen dat er voldoende alternatief ‘kuikenland’ is als de reguliere percelen gemaaid worden. Daarnaast trekken mestflatten insecten aan en bieden mestbossen dekking. Er zijn verschillende beweidingsmethoden die ingezet kunnen worden ten gunste van de weidevogels.
- Extensieve beweiding
Beweiding met 1,5-2 gve per ha. Door extensieve beweiding ontstaat er een pollige vegetatie. Met name kieviten en scholeksters trekken graag naar beweid grasland. Maar als de vegetatie wat hoger is, maken ook grutto’s en tureluurs met hun kuikens er gebruik van.
- Voorweiden
Op veel percelen met een uitgestelde maaidatum ontstaat er in juni een te zwaar en dicht gewas. Voor het creëren van ‘kuikenland’, grasland met een open vegetatiestructuur, is voorweiden een goede maatregel. Door het perceel te beweiden tot ca. halverwege mei en daarna een rustperiode van 4-6 weken te hanteren creëer je kuikenland in de periode mei en juni.
- Weiden in dienst van de weidevogel
Bij de keuze van het beweidingsysteem kun je rekening houden met de weidevogels. Door beweide percelen niet meteen te schoon te bloten, maar later pas te maaien creëer je extra kuikenland. Voor meer tips over beweidingsmaatregelen zie deze rapportage van het Louis Bolk Instituut.
- Nestbescherming
Weidt bij voorkeur niet op percelen waar veel weidevogels zitten te broeden. Dit leidt tot verstoring en de dekking van de nesten wordt minder, waardoor de kans op predatie groter is. Daarnaast is er een grote kans op vertrapping van de nesten. Als je gaat beweiden op een perceel waar toch een paar weidevogelnesten zitten, gebruik dan metalen nestbeschermers. Hiermee voorkom je dat de nesten worden vertrapt.
Meer informatie:
FACTSHEET WEIDEVOGELS EN BEWEIDING
RAPPORTAGE VAN HET LOUIS BOLK INSTITUUT
Case
Langere beheerscontracten voor weidevogelgebieden
De boer die advies aan ons vroeg heeft zijn land inmiddels al 25 jaar in natuurbeheer. Had hij vooraf geweten dat hij zo lang zijn werk kon uitvoeren op dit stuk grond dan had hij nog veel meer voor de weidevogels kunnen betekenen, dan dat hij nu steeds uitgaat van 6-jaarlijkse perioden.
Maaien
De maaidatum van de eerste maaisnede is ten opzichte van de jaren ’50 met 14 dagen vervroegd. Dit betekent dat de eerste maaidatum middenin de broedperiode van de weidevogels valt. Er zijn verschillende maatregelen die je kunt nemen.
- Uitgestelde maaidatum
De meeste weidevogels hebben een broedperiode van ca. 3 weken, waarna het nog 4 weken duurt voordat de kuikens vliegvlug zijn. In deze periode is voldoende rust van groot belang. Een belangrijke maatregel die je kunt nemen op percelen waar veel weidevogels broeden is, het uitstellen van de maaidatum bij voorkeur tot na de periode dat de kuikens vliegvlug zijn. Vaak is dit na 15 juni.
- Nestbescherming
Maai bij voorkeur niet als in een perceel veel weidevogels zitten te broeden, maar stel in overleg met het betreffende collectief of ANV de maaidatum uit. Zorg in percelen waar al wel vroeg gemaaid wordt dat aanwezige nesten door vrijwilligers worden gemarkeerd en laat een ruime hoeveelheid gras rondom het nest staan. Als er meerdere nesten geclusterd zijn, laat dan bij voorkeur een hele strook staan. Op deze manier verklein je de kans op predatieverliezen. Kraaien weten de nesten in het gemaaide grasland maar al te goed te vinden.
- Wildredder
Niet alle nesten worden door vrijwilligers gevonden. Daarnaast broeden eenden zoals de slobeend en zomertaling ook in percelen waar je ze niet direct verwacht. Door het bevestigen van een hydraulische wildredder op de maaier vliegen de vogels tijdig op van het nest en voorkom je verliezen.
- Vlaggen plaatsen en van binnen naar buiten maaien
Ook bij de aanwezigheid van kuikens in het land is het devies om de maaidatum uit te stellen. Dit is meestal ook de praktijk op percelen met een uitgestelde maaidatum. In overleg met de contactpersoon van het collectief wordt dan de maaidatum ‘opgeplust’. Als er toch gemaaid moet worden plaats dan de avond van te voren vlaggen in het perceel. De ouders zullen hun kuikens dan naar een ander perceel leiden. Zorg wel voor alternatief geschikt kuikenland in de directe omgeving. Anders is de kans op predatie groot. Pas bij het maaien de maaisnelheid aan en maai van binnen naar buiten. Eventueel nog aanwezige kuikens hebben dan de mogelijkheid om weg te komen.
Meer informatie:
Kruidenrijk grasland
Kruidenrijk grasland is een belangrijke maatregel in het weidevogelbeheer. Kruidenrijke percelen worden alleen bemest met vaste mest en pas na 15 juni gemaaid. Bloeiende kruiden trekken insecten aan. Met name grote insecten komen in hogere aantallen voor in kruidenrijke graslanden. Door de lagere bemestingsgift en de gevarieerde vegetatie ontstaat er daarnaast een open vegetatiestructuur welke een goed leefgebied oplevert voor foeragerende weidevogelkuikens. In een graslandvegetatie met een open structuur kunnen ze efficiënt op insecten foerageren.
Bemesting
Door te variëren in bemesting ontstaat er variatie in vegetatiegroei. Percelen die niet of lage hoeveelheden mest krijgen in mei en juni zijn belangrijk in de kuikenfase. Op deze percelen is de grasgroei lager en ontstaat er een open vegetatiestructuur waardoor kuikens zich gemakkelijk kunnen verplaatsen. In percelen die zwaar worden bemest wordt de vegetatie al snel te dicht en is de ‘doorwaadbaarheid’ slecht. Kies vaste percelen waar je jaarlijks een beperkte hoeveelheid mest op brengt en combineer dit met een uitgestelde maaidatum.
- Vaste mest
Vaste mest is een belangrijke mestsoort in het weidevogelbeheer, doordat het een positieve aantrekkingskracht heeft op weidevogels. Kieviten broeden graag op percelen waar strorijke vaste mest is opgebracht. Daarnaast heeft vaste mest een positieve invloed op rode wormen. Dit zijn wormen die aan de oppervlakte komen en een belangrijke voedselbron zijn voor zichtjagers als de kievit.
- Geen voorjaarsbemesting
Is de ervaring dat de vegetatie rond begin juni vaak al te dicht is, waardoor de meerwaarde voor zowel de weidevogel als de kwaliteit van het voer en de hergroei nadelig is, dan is het aan te bevelen om voor de eerste snede geen bemesting te gebruiken. Hiermee rem je de grasgroei en heb je in juni niet een te zware maaisnede. Hierdoor is de hergroei beter en ook de kwaliteit/smakelijkheid van het geoogste gras.
- Nestbescherming
De voorjaarsbemesting vindt voor een groot deel plaats in de maand maart. Dit is de maand waarin de kievit als eerste van de weidevogels begint te nestelen. Op percelen waar kieviten zitten te broeden en nog wel mest moet worden uitgereden kan gebruik worden gemaakt van nestpannen. Vooral bij sleepslangen en het uitrijden van vaste mest zijn nestpannen een uitkomst, omdat hierbij om het nest heen werken geen optie is.
Meer informatie:
Heeft u een vraag rondom weidevogelbeheer?
Gratis advies aanvragenAgrarisch Natuur- en Landschapsbeheer
Het weidevogelbeheer en bijbehorende beheervergoedingen zijn onderdeel van het ANLb (Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer) stelsel. Hierbij kunnen boeren een beheervergoeding krijgen voor maatregelen die zij nemen voor weidevogels op hun bedrijf. Voor de mogelijkheden op jouw bedrijf kun je contact opnemen met het betreffende collectief in de regio. Zij coördineren de uitvoer van het ANLb. De landelijke koepelorganisatie voor het ANLb is BoerenNatuur. Hierin zijn de 40 collectieven in Nederland vertegenwoordigd.